Akcja wędki i jej czułość

Z artykułu dowiesz się:

• Co to jest akcja wędki
• Rodzaje akcji i ich zastosowanie
• Jaki wpływ ma akcja na czułość wędki
• Jak dobrać odpowiednia akcję wędki

Spis treści:

• Akcja wędki – definicja
• Na co ma wpływ akcja wędki
• Akcja a czułość wędki
• Rodzaje akcji i ich zastosowanie
• Jak nie określać akcji

Akcja wędki – definicja

Jest to najważniejszy parametr, który ma realny wpływ na skuteczność Twojego łowienia. Akcja wędki określa, w którym miejscu blanku, wędka “najchętniej” się ugina. Czy kij jest szczytowy, czy pracuje w połowie blanku czy też parabolicznie, po samą rękojeść.

Są to typowo “polskie” określenia. Co prawda nie są błędne ale polecam posługiwać się pojęciami “szybka/wolna” czy też po angielsku “Fast/Slow”, które używane są uniwersalnie prawie na całym świecie. 

Co ma “szybkość” do miejsca ugięcia wędki?
Patrząc od strony szczytówki, im szybciej przestaje się uginać i zaczyna się twarda część blanku, tym jest “szybsza” (całkiem logiczne 🙂 ) czyli ma akcję “szczytową”
Im później przestaje się uginać, twarda część blanku znajduje się dalej, bliżej dolnika, tym wędka jest wolniejsza,czyli  ma akcję “paraboliczną”

Ma to też drugie, wytłumaczenie, w mojej opinii jeszcze lepiej trafiające w sedno sprawy:

Wędka o szybkiej akcji, szybko przekazuje ruch ręki wędkarza, na ruch przynęty.
Wolne wędki, ze względu na większą część uginającego się blanku, mają pewne opóźnienie. Będziesz musiał wykonać większy ruch ręką, aby poruszyć w ten sam sposób przynętę. Sam ruch będzie też bardziej płynny, mniej agresywny. 

Aby to dobrze zrozumieć wyobraź sobie dwa ciężarki leżące na ziemi.
Do jednego przywiązana jest sztywna linka o małej rozciągliwości (odpowiednik wędki o szybkiej akcji), do drugiego elastyczna, mocno rozciągliwa guma (odpowiednik wędki o wolnej akcji).
Twoim zadaniem jest jednoczesne podniesienie ciężarków. Nie trudno się domyślić że podnosząc ciężarek za sztywną linkę, uniesiesz go praktycznie od razu, bez opóźnienia. Natomiast podnosząc ciężarek za rozciągliwą gumę, oderwie się od ziemi dopiero pod koniec ruchu ręki, opóźnienie będzie o wiele większe

Przedstawiając to w trzeci sposób, szybka wędka pracuje mniejszą część blanku. Powiedzmy 30% się ugina, 70%  pozostaje sztywne. Im wędka wolniejsza, tym te proporcje będą się zmieniać. Obszar blanku, który nie pracuje* będzie maleć.

*nie pracuje nie jest precyzyjnym określeniem bo zawsze blank będzie się w jakimś stopniu uginał, jednak wyraźnie mniej niż część która “pracuje”

Powyższe wytłumaczenia nie przeczą sobie. Są ze sobą spójne, patrzą po prostu na “problem” z różnych stron.

Na co ma wpływ akcja wędki

Jakie ma to znaczenie w praktyce wędkarskiej?

• Czułość wędki – szybkie wędki są czułe, ze względu na to, że większość ich blanku się nie ugina. Czyli nie tłumi drgań i dobrze przekazują je do ręki wędkarza.
  Im wędka będzie wolniejsza, tym będzie tłumić więcej drgań a wędkarz będzie mniej czuł co się dzieje z przynętą.
  [Doprecyzowanie]: Sama akcja to nie jedyny czynnik wpływający na czułość wędki.
  
• Prowadzenie przynęty- jeśli zależy ci na precyzyjnym prowadzeniu  przynęty powinieneś wybrać szybką akcje.
  Są też przynęty które mają pracę własna, nie animujesz ich wędką  jak np. obrotówki. Do nich możesz spokojnie wybrać wolniejszą wędkę.
  
• Hol ryby – Wolniejsza wędka zapewnia lepsza amortyzacje ryby a przez to mniej spadów, więcej skutecznych holi.

• Odległość rzutu- Wolniejsza wędka lepiej wystrzeliwuje przynęty, lepiej się ładuje.  Jest jak proca z dłuższą gumą.
  
• Szybkość zacięcia – Są techniki wędkarskie i przynęty, które wymagają błyskawicznego zacięcia, zanim ryba zdoła wypluć przynętę z pyska. Z oczywistych względów szybkie wędki będą tutaj niezbędne.
  
• Ilość grotów w przynęcie– Powiązane z szybkością zacięcia, przynęty z jednym grotem mogą być z łatwością wyplute przez rybę bez zahaczenia, np. 9 cm ripper na główce jigowej.
  Przynęty uzbrojone w jedną czy dwie kotwice, mają więcej grotów, także szansa zaczepiania się, o któryś z nich, jest o wiele większa. Przynęty takie jak obrotówki czy woblery nie wymagają szybkiego zacięcia, zazwyczaj jest to czysta formalność #doubletap
  
• Grubość grotów w przynęcie – Porównaj sobie ze sobą 9 cm rippera na główce jigowej z kotwiczkami woblera o podobnej długości.
  Groty w kotwiczkach woblera są znacznie cieńsze od pojedynczego haka główki jigowej. Dodatkowo zadzior w kotwiczkach jest o wiele bliżej szczytu grota!
  Cieńszy grot kotwiczki będzie łatwiejszy do wbicia w pysk ryby. Dodatkowo nie musisz wbijać go głęboko, starczy płytko wbić kotwiczkę, aby zadzior “załapał”.
  Pojedyncze grube groty z daleko odsuniętym zadziorem, będą wymagały mocnego “uderzenia”. Szybkie wędki z “betonem” w dolniku będą doskonałym wyborem.
  
  Jak z wbijaniem gwoździ, łatwiej będzie wbić je metalowym czy gumowym młotkiem?
  
  Szybka wędka pod przynęty z jedną lub dwiema kotwicami nie jest błędem, jest po prostu niepotrzebne. W takim wypadku lepiej sprawdzi się większa amortyzacja. Cienkie groty kotwiczek są mocniej narażone na rozgięcie na sztywnym zestawie.
  
• Opór stawiany w wodzie przez przynęty– Przynęty takie jak np. woblery, wyginają w jakimś stopniu wędkę podczas samego prowadzenia.
  Jeśli użyjesz bardzo szybką wędkę, “nie zostanie” wiele blanku do amortyzacji agresywnego brania ryby. W ten sposób dochodzi do niebezpiecznego przesztywnienia zestawu- w którym pęka najsłabsze ogniwo.
  Przy użyciu takich przynęt lepiej użyć wolniejszych wędek, które zapewniają większą amortyzację przy tej samej mocy.
  A co z czuciem? Cóż, najważniejszym czynnikiem wpływającym na czucie zestawu jest napięcie linki, które masz tu zapewnione. Nawet najwolniejsze wędki będą w takim przypadku doskonale przekazywać informacje, co się dzieje z przynętą, do ręki wędkarza.
  
  

Akcja a czułość wędki

Obecnie czułość wędki jest często stawiana jako jedna z najważniejszych cech wędki- według mnie, zupełnie niesłusznie. Czułość jest subiektywna, nie podaje się jej w cyfrach, przez co jest ciężka do udowodnienia. To czyni ją jako doskonałe narzędzie marketingowo/sprzedażowe…

-Przepraszam, czemu ta wędka jest dwa razy droższa, mimo że ma takie same parametry?
-Proszę Pana… – z politowaniem uśmiecha się sprzedawca- Ten model jest bardziej czuły… Ostatnio łowiąc na opad, liczyłem łuski ocierających się o plecionkę leszczach!

Taki “argument” ucina rozmowę i nie w sposób się do niego odnieść…

Zacznijmy od tego że najczęściej spłyca się temat do czułości wędki, podczas gdy powinno mówić się o czułości całego zestawu! Na czucie- czyli przekazywanie drgań z przynęty, na rękę wędkarza- wpływ ma:

• Rozciągliwość linki- im większa, tym więcej drgań jest tłumiona
• Napięcie linki- im mocniej napięta, tym lepiej przechodzą drgania. Zarowno powodowane przez przynęty stawiające opory w wodzie jak i samą wagę przynęt.
• Akcja wędki- im szybsza, tym mniej tłumi drgań
• Moc wędki– im wędka słabsza, tym mocniej jest ugięta pod tym samym ciężarem, czyli ma mniejszą zdolność do pochłaniania drgań. (Gumę na 20g główce będziesz lepiej czuł na kiju z ciężarem wyrzutu do 20 gram niż na wędce do 60 gram)
• Długość wędki- im krótsza, tym mniej blanku “pracuje” i tłumi mniej drgań
• Sztywność przelotek- Składa się na to ich długość jak i sztywność, im szczytówka krótsza i sztywniejsza tym lepiej przenosi drgania z linki na kij
• Grubość ścianek blanku- im ścianki cieńsze, tym blank lepiej przenosi drgania
• Średnica linki- pośrednio wpływa na napięcie, im cieńsza plecionka, tym tworzy mniejszy balon w wodzie i na powietrzu. 

Dwie pierwsze pozycje, rozciągliwość i napięcie linki- mają największy wpływ na czułość zestawu. Nawet jeśli reszta elementów, które mają wpływ ,zostanie dopracowana do maximum, nie będziesz nic czuł na żyłce lub jeśli linka będzie bez napięcia.

Dajmy jakiś przykład. Dwie wędki spinningowe o tych samych parametrach, różniące się tylko mocą:

Łowiąc w opadzie gumą z 20 gramową główką na wędce do 20 gram, sama waga przynęty mocno wygnie szczytówkę. Na skutek tego wędka znacznie traci możliwość tłumienia drgań. Szczyt ugięcia jest bliski  sztywnej, “nie pracującej” części blanku, która świetnie przekazuje drgania. Będziesz doskonale czuł przynętę.

Łowiąc tą samą przynęta ale na wędke do 100 gram, szczytówka praktycznie się nie ugnie. wędka musi się jeszcze sporo ugiąć zanim “dojdzie” do twardej części blanku. Ma dużo “miejsca” na ugięcie i tłumienie. W takiej wędce, ściany blanku będą też grubsze, co także negatywnie wpłynie na przekazywanie drgań.

Także czułość wędki nie jest najważniejsza jeśli zależy Ci na czułości zestawu! Przez to nie zawsze warto brnąć w stronę aby wędka byłą czuła.

Na przykład przy łowieniu na woblery czy obrotówki czułość wędki, jest ostatnim elementem, jaki powinien Cię obchodzić! Te przynęty i tak napną mocno linkę i będziesz miał zapewnione doskonałe czucie! 

Rodzaje akcji i ich zastosowanie

Jeśli wędkarstwo polegałoby tylko na prowadzeniu przynęt i zacinaniu ryb– wszystkie wędki byłyby ultra szybkie. Wręcz nie miały żadnego ugięcia. Takie rozwiązanie zapewniało by jubilerską precyzję prowadzenie przynęt oraz błyskawiczne zacięcie.

Natomiast jeśli łowienie ryb polegało tylko i wyłącznie na holowaniu wcześniej podpiętych ryb, jedyne wędki jakie spotkałbyś w sklepie, byłyby to lejące się, szklane, “krowie ogony” uginające się aż do stopki kołowrotka. Zapewniłyby perfekcyjną amortyzację, ryby nie byłyby  w stanie wyczepić się lub wygiąć hak.


Niestety lub stety, wędkarstwo polega na jednym i drugim. Twoją rolą jest zbalansowanie tych dwóch odmiennych potrzeb, w zależności od techniki łowienia, stosowanej przynęty i gatunku ryb, na które polujesz.

Nie ma tu żadnej uniwersalności. Wyobraź sobie wagę szalkową, po jednej stronie masz szybką akcję a w niej:

• Czułość
• Precyzja prowadzenia
• Szybkość i siła zacięcia

Po drugiej stronie wolna akcja a na niej:

• Amortyzacja  ryby
• Ładowanie przynęt

Jeżeli wybierasz większą czułość, pogarsza się amortyzacja.
Jeżeli chcesz lepszą amortyzację ryby podczas holu, tracisz na czułości.

Rodzaje akcji jakie najczęściej spotkasz w sklepach od najszybciej (szczytowej) do najwolniejszej (parabolicznej):

• Extra Fast /X-fast / XF– Specjalistyczne wędki do łowienia na opad, jigowanie, głównie gumami. Zastosowanie znajduje przy łowieniu sandaczy, które trzeba błyskawicznie wcinać i mają bardzo twarde pyski i nie wymagają dużej amortyzacji podczas holu
• Fast / F – Tak samo jak XF, może być stosowany pod sandacze do łowienia na miękkie przynęt. Lepsze zastosowanie znajduje przy łowieniu okoni, które łowi się w podobny sposób ale są waleczniejszymi rybami i mają dosyć kruche pyski. Łowienie ich na za szybkie wędki może skończyć się wieloma spadami. 
• Medium Fast / Med-Fast / MF – Dosyć uniwersalna wędka, można z powodzeniem łowić ją różnymi typami przynęt jednak ciężko mówić o wysokim komforcie w żadnej z nich. Akcja ta, jest idealna do łowieniu szczupaków, masz odpowiednią moc zacięcia jak i amortyzację podczas holu. Wędki najczęściej wybierane przez początkujących lub do łowienia szczupaków na większe przynęty.
• Medium / Moderate / M- Akcja praktycznie wyklucza miękkie przynęty i precyzyjne prowadzenie. Najlepiej sprawdzi się przy łowieniu na twarde, stwarzające spore opory w wodzie przynęty zarówno przy łowieniu okoni jak i szczupaków.

Są to jedynie wskazówki co do najlepszego wykorzystania różnych akcji jednakże, ważną są też Twoje indywidualne preferencje. 

Jak nie określać akcji

Panuje mała dezinformacja, przez którą ciężko się dogadać i prawidłowo opisać kij.
Nieraz spotkaliśmy się z określeniami miękkiej wędki, twardej, elektrycznej, swawolnej, pół tłustej i bóg wie jeszcze jakiej.

Niestety te określenia są nieprecyzyjne i nie wiadomo na dobrą sprawę co znaczą.
Miękka wędka może zarówno oznaczać kij bardzo szybki ale o małej mocy, który łatwo wygiąć, lub mocną wędka ale za to bardzo wolną, która też łatwo się ugina i jest “miękka”.
Te same słowo, może określać dwie kompletnie różne wędki! 

Nieraz słyszane “sztywna pała” lub “akcja kija od szczotki” była używana do ciężkich castingowych konstrukcji, które okazywały się pięknymi konstrukcjami o wolnej akcji, uginającymi prawie po sam dolnik. Cały szkopuł polegał na tym, żeby zobaczyć ich akcję, trzeba było je odpowiednio mocno wygiąć.

Moim ( i nie tylko) zdaniem, wędkę najlepiej określa właśnie akcja- czyli gdzie się ugina wędka oraz moc- czyli jak dużo trzeba użyć siły aby ją wygiąć. Posługując się tymi dwoma terminami, jesteś w stanie opisać każdą wędkę.

Nie przywiązuj zbyt wiele znaczenia do oznaczeń producentów, nie ma uniwersalnego opisu. Wędka o akcji Fast producenta X, będzie wyglądać jak Moderate producenta Y…

Jak sprawdzić akcje wędki? Oprzyj szczytówke o podłogę lub sufit i lekko nagnij. Zobaczysz wtedy jakiej jest akcji. Unikaj popularnego sprawdzania ugięcia w postaci ciągnięcia na chama aż omotki zatrzeszczą.
Dowiesz się w ten sposób co najwyżej że wędka mocno ugina się pod dużym obciążeniem… Co za zaskoczenie. Któż by się tego mógł spodziewać?!

Na koniec chciałbym “obalić” jeden termin, który mnie wyjątkowo drażni a mianowicie “progresywna akcja”. Ma oznaczać wędkę, która wraz z obciążeniem, ugina się coraz mocniej.
Uwaga, może być to zaskoczeniem dla niektórych ale…

Każda wędka spinningowo/castingowa, będzie się uginała coraz głębiej, pod wzrastającym obciążeniem.

NIE MA wędki, która uginała by się w TYM SAMYM MIEJSCU, pod wpływem zwiększającego się obciążenia.

Wynika to z uniwersalnej cechy jaką posiada każda wędka- jest to zbieżność blanku. Czyli średnica blanku maleje wraz z długością. Dolnik jest zawsze większej średnicy niż szczytówka. Zapewnia to stopniowe uginanie się blanku.